İSTİHKAK DAVASI 2025

İstihkak ve istihkak davası hukuk terminolojisinde sıklıkla kullanılan bir terimdir. İstihkak ve istihkak davası somut duruma göre farklı anlamlar taşır. Genel olarak, bir kişinin, kurumun veya bir tarafın bir mal, hak, alacak ya da kazanç üzerindeki hak sahibi olma durumunu anlamı gelir.  Başka bir ifadeyle, İstihkak Davası mal varlığı üzerindeki mülkiyet haklarının korunmasına yönelik önemli bir dava türüdür. Bu makalede, istihkak davası nedir, hangi durumlarda açılır, nasıl bir süreç izlenir ve hukuki açıdan dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir sorularına detaylı bir şekilde yanıt vereceğiz. Makalemize geçmeden önce sürecin karmaşıklığı sebebiyle uzman bir avukattan destek almanızın gerektiğini belirtmek isteriz. İcra hukuku avukatı sürecin takibinde hak kaybının önlenmesinde hayati önem taşır.

İstihkak Nedir?

Bir kişinin bir mal, hak veya alacak üzerinde yasal olarak sahip olduğu hak. Örneğin, bir dava sırasında bir tarafın belirli bir mala yönelik “istihkak talebinde” bulunması, o mal üzerinde hakkı olduğunu iddia etmesi anlamına gelir. Sonuç olarak, istihkak, bir hakkın talep edilmesi ya da hak sahibi olunması ifade eder. Hukuk, ekonomi ve ticarette önemli bir şeydir. Genellikle hakların korunması veya taleplerin doğruluğunun kanıtlanması için kritik bir rol oynar.

İstihkak İddiası Nedir?

İstihkak iddiası, bir kişinin belirli bir mal veya hak üzerinde sahiplik veya kullanım hakkı olduğunu ileri sürerek, başka bir kişinin o mali elinde bulundurmasına karşı yapabileceği hukuki bir talepte bulunabilir. Bu iddia genellikle, bir kişinin malına haksız yere el koyan ya da malı üzerinde hukuki hak iddia eden başka bir kişi tarafından açılır. O hâlde, İstihkak iddiası, iki ana durumda ortaya çıkar:

• Taşınmaz veya taşıma malın barındırma konusunda: Kişi, bir malın kendisine ait olduğunu ileri sürerek, başkası tarafından hukuksuz bir şekilde ele alınarak bu malın geri sözleşmesini talep edebilir. Bu durumda, kişinin malın gerçek sahibi olduğunu kanıtlamak durumundadır.
• İcra takiplerinde: İcra işlemleri sırasında, borçlunun üzerindeki hak iddiası, yani malin aslında borçluya ait olan bir savunma da istihkak iddiasıdır. Bu durumda, malın gerçek sahibi, malın icra yoluyla satılmasının engellenmesi amacıyla istihkak iddiası yapılabilmesi mümkündür.

İstihkak Davası Nedir?

İstihkak Davası, bir mal üzerinde mülkiyet veya başka bir ayni hak iddia eden bir kişinin, bu hakkını savunmak amacıyla açtığı dava türüdür. Örneğin, bir kişinin el konulan malının kendisine ait olduğunu kanıtlamak için açılan dava istihkak davasıdır. Sonuç olarak istihkak davası, bir malın mülkiyetinin kendisine ait olduğunu iddia eden kişinin, bu hakkını ispatlamak ve mal üzerindeki tasarruf yetkisini elde etmek amacıyla açtığı bir dava türüdür. Bu dava genellikle, icra takibi sırasında bir malın borçluya mı yoksa üçüncü bir kişiye mi ait olduğunun belirlenmesi için gündeme gelir.

İstihkak Davası Hangi Durumlarda Açılır?

Bu dava İstihkak davası, özellikle aşağıdaki durumlarda sıkça görülür:

1. İcra Takiplerinde: Borçluya ait olduğu düşünülen bir malın haczi sırasında, üçüncü bir kişinin bu malın kendisine ait olduğunu iddia etmesi durumunda istihkak davası açılabilir.
2. Eşya Üzerinde Hak İddiası: Bir eşyanın mülkiyetinin veya sınırlı ayni hakkının kendisine ait olduğunu düşünen kişi, istihkak davası ile bu hakkını ileri sürebilir.
3. Ortaklık Mallarının Paylaşımı: Ortaklar arasında bir malın mülkiyeti konusunda anlaşmazlık yaşanması durumunda istihkak davasına başvurulabilir.

İstihkak Davası Türleri Nelerdir?

Türk hukukunda istihkak davaları, özellikle iki ana kategoride incelenir:

1- Haciz Sırasındaki İstihkak Davaları

• Üçüncü Kişi İddiası: Bir malın borçlunun olmadığını ve kendisine ait olduğunu iddia eden üçüncü kişi tarafından açılır. Bu davalar, İcra ve İflas Kanunu’nun 96. maddesi ve devamında düzenlenmiştir.

• Borçlu Tarafından Açılan Davalar: Borçlu, haczedilen malın kendisine değil, üçüncü bir kişiye ait olduğunu ileri sürerek istihkak davası açabilir.

2- Tasarrufun İptali Davaları Kapsamındaki İstihkak Davaları

• Tasarrufun iptali davalarında, borçlunun mal kaçırma amacıyla yaptığı işlemler nedeniyle malın üçüncü kişiye devredildiği iddia edilir. Bu tür davalarda da mülkiyetin belirlenmesi için istihkak davaları açılabilir.

İstihkak Davasında Süreler

İstihkak davalarında sürelerin takibi büyük önem taşır. İcra ve İflas Kanunu’na göre aşağıdaki süreler kritik önemdedir:

1. İstihkak İddiasının Bildirilmesi: Üçüncü kişi, haciz işlemi sırasında istihkak iddiasını haczi yapan icra müdürlüğüne yedi gün içinde bildirmelidir. Bu süre, haciz işleminden itibaren başlar.
2. Dava Açma Süresi: İstihkak iddiasına itiraz edilmesi durumunda, iddia sahibi üçüncü kişi, kendisine yapılan itirazın tebliğinden itibaren yedi gün içinde dava açmalıdır.
3. İtiraz Süresi: Haczi gerçekleştiren alacaklı veya borçlu, istihkak iddiasına karşı üç gün içinde itiraz edebilir. Bu süre, istihkak iddiasının icra müdürlüğüne bildirilmesinden itibaren başlar.
4. Tebligat Süreleri: Mahkeme tarafından yapılan tebligatların usulüne uygun şekilde ve kanunda öngörülen süreler içinde yapılması gerekir. Taraflar, bu süreleri kaçırmamaya dikkat etmelidir.

İstihkak Davasının Şartları

İstihkak davasının açılabilmesi için aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir:

1. Haciz İşleminin Yapılmış Olması: Dava, yalnızca haciz işlemi gerçekleştirilmiş mallar için açılabilir.
2. Üçüncü Kişinin Hak İddiası: Haczedilen mal üzerinde borçlunun dışındaki bir kişi mülkiyet hakkı iddia etmelidir.
3. İtiraz Edilmiş Olması: İcra müdürlüğü tarafından yapılan istihkak incelemesine borçlu veya alacaklı tarafından itiraz edilmesi gerekir.

İcra ve İflas Kanunu’nda İstihkak Davası

İcra ve İflas Kanunu, istihkak iddialarını düzenleyen özel hükümler içermektedir. Özellikle şu maddeler bu süreçte temel teşkil eder:

• Madde 96: Üçüncü bir kişinin haciz sırasında mal üzerinde hak iddia etmesi durumunda, bu iddia ilgili icra müdürlüğüne bildirilir ve istihkak süreci başlatılır.
• Madde 97: Haczi gerçekleştiren tarafın istihkak iddiasına itiraz etmesi hâlinde, tarafların mahkemeye başvurarak dava açmaları gerekir.
• Madde 99: Üçüncü kişinin mal üzerindeki mülkiyet hakkını korumak amacıyla mahkemeye başvurma süreci düzenlenmiştir.

İstihkak Davası Nasıl Açılır?

İcra ve İflas Kanunu’nun 96. ve devamı maddelerinde düzenlenen bu dava, haczedilen mal üzerinde üçüncü kişilerin hak iddiasında bulunması durumunda gündeme gelir. İstihkak davası açma süreci şu şekilde işler:

1. Dava Dilekçesi Hazırlama: Davacı, istihkak iddiasını detaylı bir şekilde açıklayan bir dava dilekçesi hazırlar. Bu dilekçede malın kendisine ait olduğuna dair deliller ve dayanaklar sunulmalıdır.
2. Görevli ve Yetkili Mahkeme: İstihkak davaları genellikle İcra Hukuk Mahkemelerinde açılır. Ancak uyuşmazlığın niteliğine göre genel mahkemeler de yetkili olabilir.
3. Delillerin Sunulması: Davacı, mülkiyet iddiasını ispatlamak için tapu kaydı, faturalar, tanık ifadeleri gibi deliller sunar.
4. Mahkeme Süreci: Mahkeme, tarafların iddialarını ve delillerini değerlendirerek mülkiyet hakkını tespit eder. Bu süreçte bilirkişi incelemesi yapılabilir.

İstihkak Davasında Hukuki Dayanaklar

Türk hukukunda istihkak davası, özellikle şu yasal düzenlemelere dayanır:

• İcra ve İflas Kanunu: Haczedilen mallarla ilgili istihkak iddiaları, İcra ve İflas Kanunu’nun 96 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.
• Türk Medeni Kanunu: Mülkiyet hakkı ve sınırlı ayni haklarla ilgili hükümler, istihkak davalarında temel dayanaklardır.

İstihkak Davasında İspat Yükü

İstihkak davasında ispat yükü, malın gerçek sahibi olduğunu iddia eden kişiye aittir. Yani, bir kişinin malinin kendisine ait olduğunu iddia ediyorsa, bu kişinin malinin sahipliğini kanıtlaması gerekir.

İstihkak davasında, davacı kişi (gerçek sahibi olduğunu iddia eden kişi), malın özgürlük hakkına sahip olduğunu ve malın haksız şekilde başkası tarafından elinde bulundurulduğunu kanıtlamak zorundaydı.

Ancak, zilyetlik (yani malin fiziği olarak kimin kontrolünde olduğu) durumunda ise, malın şu anki zilyedinin malı elinde bulunduruyor olması geçerli bir kayıtlı ve sahiplik hakkına sahip olduğunu kanıtlamak zorundaydı. Eğer malı elinde bulunduran kişi, malın gerçek sahibi olduğunu ispatlayamazsa, mal gerçek sahibine iade edilir.

Sonuç olarak, malin sahibi olduğunu iddia eden kişinin ispat yükümlülüğü vardır. Zilyet, malin üzerinde hak iddia ediyorsa, o da sahipliğini kanıtlamaya çalışabilir, ancak malın gerçek sahibi olduğunu iddia edenin ispat yükü daha ağırdır.

İstihkak Davası Açarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

İstihkak davası açmadan önce ve dava sürecinde şu hususlara dikkat edilmelidir:

1. Delil Toplama: Mülkiyet hakkını ispat edecek sağlam deliller toplanmalıdır.
2. Süreler: İstihkak davası için yasal sürelerin kaçırılmaması gerekir. Özellikle icra takiplerinde süreler çok önemlidir.

Bunun yanı sıra, İstihkak davasında, ispat yükü genellikle istihkak iddiasında bulunan tarafa aittir. Bu kişi, malın kendisine ait olduğunu gösteren aşağıdaki delilleri sunabilir:

• Tapu Kaydı: Taşınmaz mallar için tapu kayıtları önemli bir delildir.
• Fatura ve Belgeler: Malın satın alındığını gösteren belgeler delil olarak kullanılabilir.
• Tanık İfadeleri: Gerekli görüldüğünde tanık ifadeleri de değerlendirmeye alınabilir.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

İstihkak davası, Asliye Hukuk Mahkemelerinde görülür. Taşınmazlar ile ilgili istihkak davaları da yine Asliye Hukuk Mahkemelerinde açılıyor. Taşınabilir mallarla ilgili davalar da aynı şekilde asliye hukuk mahkemelerinde görülür. İstihkak davasında yetkili mahkeme, taşınmaz veya taşınabilir malın bulunduğu yer mahkemesidir.

• Taşınmaz (gayrimenkul) ile ilgili istihkak davası: Eğer dava taşınmaz (ev, arazi, daire vb.) ile ilgili ise, taşınmazın bulunduğu yer yetkili mahkemedir.
• Taşınabilir (mobil) mal ile ilgili istihkak davası: Eğer dava taşınabilir mal (araba, eşya vb.) ile ilgiliyse, taşınabilir malın bulunduğu yer mahkemesi yetkilisi olur.

Av.Aslı Arslantaş