Adli kontrol kararı ve Adli kontrol kararına itiraz

Koruma tedbirlerinden biri olan Adli Kontrol Kararı ve Adli Kontrol Kararına itiraz gibi temel konuları bu makalemizde anlatıyorum. Fakat şunu da belirtmek gerekir ki ceza yargılaması bilgi, birikim ve tecrübe gerektiren bir alandır. Bu sebeple ceza dosyanızla ilgili olarak Uzman Bir Ceza Avukatından destek almak oldukça önemlidir.

Adli Kontrol Nedir? (Cmk m. 109 vd.)

Adli Kontrol, Tutuklama gibi bir koruma tedbiridir. Fakat tutuklama tedbiri ağır sonuçları nedeniyle nadiren başvurma amacı taşımaktadır. Bu sebeple Adli Kontrol tutuklamaya alternatif bir koruma tedbiridir. Bir suç sebebiyle yürütülen soruşturmada, tutuklama sebepleri olsa bile hakim adli kontrol kararı verebilir. Hâkim veya mahkeme her zaman adli kontrole karar verebilr. Zira tutuklama, kişi özgürlüğüne ağır bir müdahale oluşturduğu için aynı amaca uygun başka bir tedbir tercih edilir. Bu durum ölçülülük ilkesinin sonucudur. Ayrıca bu durum, gerek Anayasa m. 36 gerek AİHS m. 6/2’de düzenlenen adil yargılanma hakkının temel ilkelerinden birini oluşturan suçsuzluk karinesinin bir sonucudur. Adli kontrol altında geçen süre cezadan mahsup edilmez.

6352 sayılı Yasa değişikliği ile adli kontrolün sartlarında çok önemli bir değişiklik yapılmış ve süreye ilişkin sınırlama kaldırılmıştır. Böylece artık her türlü suç tipinde adli kontrol tedbiri uygulanabiliyor. Tutukluluk süresi dolan kişiler hakkında da adli kontrol hükümleri uygulanabilir.

Adli Kontrol Tedbirleri Nelerdir?

Tutuklama nedenlerinin varlığı halinde, şüphelinin tutuklanması yerine adli kontrol kararı verilebilir. Kanunda tutuklama yasağı olan hallerde de adli kontrol kararı verilebilir. Ceza Muhakemesi Kanunu‘nda düzenlenmiş bulunan adli kontrol tedbirleri şunlardır:

1. Yurt dışına çıkamamak.
2. Hâkim tarafından belirlenmiş olan yerlere ve belirlenmiş süreler içinde düzenli olarak başvuruda bulunmak.
3. Hâkimin belirlemiş olduğu merci veya kişilerin çağrılarına uymak. Eğer mesleki bir karar verilmişse gerektiğinde meslekî uğraşlarına ilişkin veya eğitime devam konularındaki kontrol tedbirlerine uymak.
4. Hâkim tarafından belirlenmiş taşıtları kullanamamak ve gerektiğinde mahkemeye sürücü belgesini teslim etmek.
5. Uyuşturucu, uyarıcı veya maddeler ile alkol bağımlılığı sebebiyle tedavi,muayene veya hastaneye yatma gibi tedbirleri kabul etmek.
6. Cumhuriyet savcısının isteği ve hâkim kararı ile belirlenen güvence miktarını yatırmak.
7. Silâh bulunduramamak veya taşıyamamak, mahkeme kararı varsa sahip olunan silâhları makbuz karşılığında adlî emanete teslim etmek.
8. Cumhuriyet savcısının isteği ve hâkim kararı ile belirlenen parayı, mağdurun haklarını güvence altına almak için güvenceye bağlamak.
9. Aile yükümlülüklerini yerine getireceğine ilişkin güvence vermek
10. Hâkim kararı ile ödemeye mahkûm edildiği nafakayı düzenli olarak ödeyeceğine dair güvence vermek
11. Mahkeme tarafından belirlenen konutunu terk etmemek.
12. Mahkeme tarafından belirlenen yerleşim bölgesini terk etmemek.
13. Mahkeme tarafından belirlenen yerlere, bölgelere gitmemek

Adli Kontrol Şartları Nelerdir?

Öncelikle Ceza Muhakemesi Kanunu 100. maddede belirtilen tutuklama sebeplerinden birinin mevcut olması gerekmektedir. Başka bir deyişle, somut olayda tutuklama koşulları oluşmamışsa adli kontrol kararı verilemez. Çünkü adli kontrol, tutuklamaya alternatif bir koruma tedbiridir. Tutuklama şartlarının bulunması hâlinde tutuklama yerine doğrudan doğruya adli kontrol tedbirine başvurulabilir. Ayrıca, tutukluluk süreleri dolduğu için salıverilenler hakkında da adli kontrol uygulanabilir. Fakat bu koşulda da tutuklama koşulları devam ediyor olmalıdır. (CMK m. 109/7)

Tutuklama yasağı öngörülen hâllerde de adli kontrol uygulanabilmesi mümkündür (CMK m. 109/2). Bundan anlaşılması gereken tutuklama kararı verilmesinin mevzuat tarafından yasaklanmış olmasıdır. İşte bu hâllerde de adli kontrol uygulanabilecektir. Yine suç şüphesi altında bulunan çocuklar hakkında da tutuklama yasağının bulunduğu hâllerde adli kontrol tedbirine başvurulabilecektir.

Adli kontrol için çok önemli bir husus da adlî kontrol altında geçen sürenin, cezadan mahsup edilemeyeceğidir. Bunun istisnası ise uyuşturucu ve uyarıcı madde bağımlılığı ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla, hastaneye yatmak, tedavi veya muayene olma şeklindeki tedbirdir.

Adli Kontrol Kararı Verecek Mahkeme

Soruşturma evresinde Sulh Ceza Hâkimi ancak savcının talebi üzerine adli kontrol kararı verebilir. Kovuşturma evresinde mahkeme, talep edilmesi halinde veya kendi isteğiyle adli kontrol kararı verebilir.

Soruşturma evresinde savcının tutuklama talebi üzerine hâkimin, adli kontrol kararı vermesi mümkündür. Bununla birlikte savcı, tutuklama talep etmeden sulh ceza hâkiminden doğrudan adli kontrol talep edebilir. Ancak hâkim, savcının tutuklama veya adli kontrol talebi olmadan kendiliğinden adli kontrol kararı vermesi mümkün değildir. Bununla birlikte, savcının adli kontrol talep etmesi halinde hâkimin tutuklama kararı vermesi mümkün değildir.

Soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı, tutuklu şüphelinin adli kontrol altına alınarak serbest bırakılmasını sulh ceza hâkiminden talep edebilir. Aynı zamanda, şüpheli ve müdafi de tutuklama kararının kaldırılarak adli kontrolle salıverilmeyi talep edebilir. (CMK m. 103/1)

Adli Kontrol Kararının Kaldırılması veya Değiştirilmesi

Hâkim, Cumhuriyet savcısının istemiyle adlî kontrol uygulamasında şüpheliye bir veya birden çok yeni yükümlülük verebilir. Adli kontrolün içeriğini oluşturan yükümlülükleri bütünüyle veya kısmen kaldırabilir, değiştirebilir. Adli kontrol kararlarından bazılarına uymaktan geçici olarak muaf tutabilir. (CMK 110/2) Kovuşturma evresinde de resen veya savcının talebi üzerine, sanık için bunları yapabilir. Bu kararın talep üzerine verilmesi durumunda, hâkim veya mahkemenin 5 gün içinde kararını vermesi gerekir. (CMK 111/1)

Soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısının kovuşturmaya yer olmadığı kararı vermesi halinde adli kontrol de kendiliğinden kalkar. Ayrıca savcı, kovuşturmaya yer olmadığı kararı vermemiş olsa bile, resen de adli kontrolü kaldırarak şüpheliyi serbest bırakabilir (CMK m. 103/2).

Adli kontrole ilişkin kararlara karşı itiraz kanun yolununa başvurulabilir. Öte yandan tutuklamadan farklı olarak adli kontrol uygulaması için azami bir süre bulunmamaktadır.

Adli Kontrol Tedbirlerine Uymamanın Cezası

Adli kontrol hükümlerini isteyerek yerine getirmeyen şüpheli veya sanık hakkında, yetkili makam hemen tutuklama kararı verebilir. Ancak burada karar Sulh Ceza Hâkimine bırakılmıştır yani tutuklama kararı vermesi şart değildir. Sonuç olarak, adli kontrol tedbirinin gereklerine şüpheli veya sanık tarafından uyulmaması, kendiliğinden tutuklamaya karar verilmesine sebep olmaz. Sulh ceza hâkimi veya olaya bakan mahkeme tutuklama açısından gerekli koşulların mevcut olup olmadığını, işin öneminin tutuklamayı zorunlu kılıp kılmadığını değerlendirir.

Adli Kontrol Kararına İtiraz

Adli kontrol kararına 7 günlük itiraz süresi vardır. İtiraz kararı veren Sulh Ceza Hâkimliğine veya mahkemeye yapılır. Soruşturma aşamasında adli kontrol kararı verilmişse kararı veren Sulh Ceza Hâkimliğine itiraz edilir. Kovuşturma aşamasında adli kontrol kararı verilmişse kararı veren mahkemeye itiraz edilir.

Sık Sorulan Sorular

Av.Aslı Arslantaş