İştirak Nafakası Nedir, Şartları nelerdir? 2024

Son yıllarda artan boşanma sayılarıyla birlikte aile hukukunda merak edilen nafaka konusundan bahsedeceğiz. Boşanma davalarında birden fazla nafaka türü vardır. Makalemizin konusu olan İştirak Nafakası boşanma davası neticesinde ödenen nafaka türlerinden biridir. İştirak Nafakası ile ilgili tüm detaylara bu yazımızda ulaşabilirsiniz. Nafaka türleri ile ilgili detaylı bilgilere bu yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Bunun yanında şunu da eklemek isteriz ki, verilen bilgiler temel bilgiler olup dava sürecinde tek başına yeterli değildir. Hukuk usullerden, kurallardan ve sürelerden oluşan bir sistemdir. Dolayısıyla dava aşamasında yapılan herhangi bir hata hak kaybınıza neden olacaktır. Bu sebeple dava süreçlerinin mutlaka Uzman Aile Avukatı ile takip edilmesi hayati önem taşır.

İştirak Nafakası Nedir?

Türk Medeni Kanunda düzenlenen 18 yaşından küçük çocukların bakım, eğitim ve korunması gibi sebeplerle ödenen bir nafaka türüdür. Bu nafakanın amacı, çocuğun hayat standartlarını evlilik sona ermeden önceki seviyede korumaktır. Yani iştirak nafakası boşanma halinde çocukların bazı giderlerinin ödenmesi yükümlülüğüdür diyebiliriz. Anne ve baba velayet hakkından bağımsız olarak çocukların giderlerini karşılamakla yükümlüdür. Fakat evlilik içerisinde ortak olarak karşılanan giderler evliliğin bitmesi halinde velayet hakkı sahibi olan ebeveyne kalır. Bu sebeple boşanma halinde velayet hakkı sahibi olmayan eş, velayet hakkı olan eşe çocukların giderleri için İştirak Nafakası adını verdiğimiz bir nafaka öder.

İştirak Nafakası Ne Zaman Biter?

İştirak Nafakası ödemesinin bitmesi için nafaka ödenen çocuğun ergin olması gerekir. Çocuğun ergin olması durumu birden fazla şekilde olur. Çocuk, 18 yaşını doldurunca ergin olur. Yaş dışında ergin olmanın başka yolları da vardır. Evlenme durumu kişiyi ergin yapar. Yani evlenen çocuk ergin olarak kabul edilir. Başka bir ergin olma yolu da mahkeme kararıdır. Bazı durumlarda mahkeme kararıyla çocuk ergin olur. Özetle ergin olma hallerini toparlamak gerekirse 18 yaşını doldurma, evlenme, mahkeme kararı ile çocuk ergin olur. Bu durumlarda nafakası ödemesi sona ermektedir.

İştirak Nafakası Süresi

İştirak Nafakası ödemesi boşanma davasının kesinleşmesiyle başlar. Ödemenin sona ermesi için ise çocukların ergin olması gerekir. Yani bu nafaka boşanma davasının kesinleşme tarihinden, çocuk ergin oluncaya kadar ödenen bir nafakadır. Fakat şunu belirtmek gerekir ki, ergin olduğu halde çocuğun eğitimi devam ediyorsa anne ve baba çocuğa makul ölçüde bakmakla yükümlüdür. Bazı istisnalar halinde çocuk ergin olmadan önce mahkeme kararıyla iştirak nafakasının kalkması mümkündür. Örneğin çocuk bir meslek icra ediyorsa ve kendi geçimini sağlayabiliyorsa mahkeme,ödenen nafakanın kaldırması mümkündür.

İştirak Nafakası Nasıl Belirlenir?

İştirak Nafakası velayet hakkı sahibi olan eşe çocukların giderleri için ödenmektedir. Fakat nafakanın ödeneceği eş, çocuğa fiilen bakan eş olmalıdır. Fiilen bakma durumu velayet konusundan bağımsız bir konudur. Yani eğer nafaka talep eden eş çocuğa fiilen bakmıyorsa velayet sahibi olsa bile bu nafakayı alamaz. Örneğin, çocuk babanın yanında kalıyorsa ve çocuğa babası bakıyorsa velayet hakkı annede olsa bile annenin nafaka hakkı yoktur. Yargıtay kararları ile bu görüş benimsenmiştir.   

Eşlerin çocuğa maddi olarak bakma yükümlülüğü kanunda düzenlenmiştir. Anne ve baba bu yükümlülükten vazgeçemez, feragat edemez. Hatta bu sebeple sözleşmeyle veya başka şekilde eşlerden birinin İştirak nafakasından feragat etme hakkı yoktur.

İştirak Nafakası Nasıl Hesaplanır?

İştirak Nafakası Hesaplama

Nafaka bedeli kanunda net bir bedel olarak belirlenmemiştir. Bu yüzden mahkemede hâkim somut duruma göre uygun bulduğu bedelin ödenmesine karar verir. İştirak Nafakası hesaplanırken mahkeme anne ve babanın gelirleri ve giderlerine bakar. Bunların yanında dikkat edilen başka etkenler de vardır.

Hâkim nafaka miktarını hesaplarken ilk önce şunlara bakar:

• Çocuğun evlilik bittikten sonraki yaşam standartları
• Çocuğun yaşı
• Çocuğun okul seviyesi, özel okula gidiyorsa özel okul giderleri
• Çocuğun ihtiyaçları, giyecek, beslenme vs.
• Çocuğun sosyal gereksinimleri
• Çocuğun sosyal çevreye göre yaşam seviyesi
• Anne ve babanın hayat koşulları
• Anne ve babanın ödeme güçleri
• Çocuğun gelirleri, malvarlığı vs.

Hâkim temelde yukarıda bahsettiğimiz konular kapsamında değerlendirme yapar. Bunların yanında somut olaya göre hesaplamada dikkate alacağı diğer hususlar da olabilir. Nafaka miktarı belirlenirken hâkim anne ve babanın maddi imkânlarına gelir ve giderlerine bakar. Bunların yanı sıra eşlerin maddi imkânları arasında da hakkaniyete uygun bir denge kurmaya dikkat eder. Örneğin velayet hakkı sahibi anneye çocuk için nafaka ödeneceğini varsayalım. Annenin geliri 10.000 TL babanın geliri ise 5.000 TL olsun. Babanın 2.000 TL kira ödemesi varsa bu durumda babanın ay sonu eline 3.000 TL kalacaktır. Böyle bir durumda mahkeme babanın 3.000 TL nafaka ödemesi gibi orantısız bir karar vermemektedir. Babanın kazancına ve giderlerine göre ay sonunda eline ne kadar para kalacaksa o paradan belli bir oranda çocuklar için nafaka ödemesi belirlenir. Yani babanın gelir ve gider durumuyla orantılı bir miktar belirlenir. Bunun yanı sıra hâkim babanın gelirinin 100%’den fazlası bir rakama da karar vermez. Çünkü böyle bir durum hakkaniyete aykırı olacaktır.

İştirak Nafakası Nasıl Kalkar?

Nafakanın kalkması mahkeme kararıyla olabileceği gibi kendiliğinden de olabilir. Nafaka bazı hallerde dava açılmadan kendiliğinden kalkar. İştirak Nafakasının kalkma sebeplerinden biri ölüm diğeri ise erginliktir. Eğer nafaka ödeyen ebeveyn veya çocuk hayatını kaybederse iştirak nafakası kendiliğinden ortadan kalkar. Bunun için ayrıca bir dava açmaya gerek yoktur.

 Nafakanın kalkmasının diğer yolu ise Nafaka kaldırılması davası açılmasıdır. Fakat bu davanın tek başına açılması nafakanın kaldırılması için yeterli değildir. Mahkemenin nafakayı kaldırabilmesi için çocuğun meslek sahibi olması, gelir elde etmesi, kazanç sağlaması veya yeni malvarlığı edinmesi gibi durumların olması gerekir. Yani çocuğun anne ve babasının maddi bakımına ihtiyacı ortadan kalkmış olmalıdır. Aksi halde çocuğun hiçbir geliri yoksa mahkeme iştirak nafakasını kaldırmaz.

Boşandıktan sonra velayeti alan anne veya babaya iştirak nafakası ödeneceğinden bahsetmiştik. O halde velayetin değişmesi halinde de iştirak nafakası kalkar. Daha doğru bir ifadeyle iştirak nafakası ödeyen taraf değişir. Örneğin anne veya babadan biri velayetin değiştirilmesi davası açarsa ve dava sonunda davayı kazanırsa velayet elinden alınan eşin diğerine, çocuk için nafaka ödemesi gerekir. Bunun için velayetin değiştirilmesi davasında davacı bunu hâkimden talep etmelidir.

Anne veya baba nafakanın kaldırılması veya nafaka rakamı konusunda anlaşabilirler. Fakat bu anlaşmanın mahkeme tarafından onaylanması gerekir. Yani bu durumda dahi mahkeme kararı gerekir. İştirak Nafakası kamu düzenine ilişkin bir nafaka olarak kabul edilmektedir. Bu sebeple bu nafaka miktarının taraflar arasında sözleşme ile belirlenmiş olması halinde bile miktarın hâkim kararıyla değişmesi mümkündür. Çünkü burada önemli olan temelde çocuğun menfaatidir.

İştirak Nafakası Nasıl Ödenir?

İştirak nafakası yükümlüsü mahkemenin belirlediği tutarı aydan aya öder. Bu nafakanın toplu olarak ödenmesi mümkün değildir. Bu nafakanın ayni olarak yani çocuğa bakma vs. gibi fiil ve edimlerle ödenebilmesi mümkün değildir. Somut olayda değişen durumlarda mahkeme iştirak nafakasını azaltır, arttırır veya kaldırır. Bunların tamamı için mahkeme kararı gerekir. Aksi halde tarafların kendi arasıyla anlaşması halinde böyle bir anlaşma mahkeme kararı olmadan geçerli olmaz. Velayet hakkı sahibi çocuğun bakımını üstlenirken diğer eş maddi olarak katkı sağlar.

İştirak Nafakasının Ödenmemesi

Çocuk için ödenecek Nafakanın ödenmemesi halinde alacaklı, icra takibi açılarak nafaka bedelinin talep edebilir. İcra takibi neticesinde karşı tarafın maaşına veya mallarına haciz konulur. Başlatılan icra takibi ile karşı tarafın banka hesaplarına da haciz konulabilir. Bunun yanı sıra mahkemeye şikâyet edilmesi halinde tazyik hapsi de verilir.

İştirak Nafakası Nasıl Talep Edilir?

İştirak Nafakası boşanma davası açarken veya boşanma davası açtıktan sonra da talep edilebilir. Hatta boşanma davasında talep edilmemiş olsa bile hâkim gerekli görürse iştirak nafakası ödenmesi kararı verir. Boşanma davası bittikten sonra da ayrı bir İştirak Nafakası Davası ile bu nafakayı talep etmek mümkündür. İştirak Nafakası talep etmenin hak düşürücü süre veya zamanaşımı gibi belli bir süresi yoktur. Çocuk ergin olana kadar her zaman ayrı bir dava ile iştirak nafakası talep etmek mümkündür.

Uygulamada genel olarak açılan boşanma davasında iştirak nafakasının talep edildiğini görürüz. Bu aşamada dava devam ederken de çocukların giderleri için diğer eşin nafaka ödemesi mümkündür. Mahkeme sonuçlanana kadar çocuklar için ödenen nafakaya tedbir nafakası adı verilmektedir. Bunun iştirak nafakasından farkı yargılama devam ederken ödeniyor olmasıdır. Mahkeme kararı kesinleştikten sonra yani yargılama bittikten sonra bu nafaka iştirak nafakasına dönüşür.

İştirak Nafakasının Azaltılması ve Arttırılması

Nafaka yükümlüsü anne veya babanın zamanla ekonomik durumu değişmektedir. Zamanla değişen ekonomik koşul ve şartlara göre nafaka miktarının yeniden belirlenmesinin talep edilmesi mümkündür. Bu durumda hâkim somut olaya göre değerlendirme yapar. Bunun yanı sıra nafaka ödenen çocuğun kişisel ihtiyaçları da değişebilir. Mesela çocuğun sağlık ile ilgili bir probleminin çıkması ve özel hastanede tedavi görmesinin gerekmesi örnek verilebilir. Bu durumda çocuğun özel hastane masraflarının nafaka tutarının belirlenmesinde dikkate alınması gerekecektir. Sonuç olarak talep edilmesi halinde mahkeme değişen koşullara göre İştirak Nafakası arttırır, azaltır veya kaldırır.

İştirak Nafakasının Azaltılması

Nafaka ödeyen tarafın mali durumundaki değişiklikler nafakanın azaltılması için haklı bir sebeptir. Yani Nafaka ödeyen kişinin ekonomik durumunda değişen koşullara göre nafakanın arttırılması veya azaltılması mümkündür. Örneğin nafaka ödeyen tarafın ağır bir kaza geçirerek çalışamayacak duruma gelmesi, felçli hale gelmesi, hapse girmesi gibi durumlarda nafakanın azaltılması mahkemeden talep edilebilir. Hâkim somut olayı değerlendirir, nafakanın azaltılması gereken bir durum varsa nafaka miktarını indirir. Bunun yanı sıra müşterek çocuğun ihtiyaçları da değişmiş olabilir. Yani müşterek çocuğun bazı özel masraflarında azalma olmuş olabilir. Bu durumda da aynı şekilde mahkemeden iştirak nafakasının azaltılması talep edilebilir.

İştirak Nafakasının Arttırılması- Nafaka Artırım Davası

İştirak Nafakasının Arttırılması için ayrı bir İştirak Nafakası Artırım Davası açılması gerekmektedir. Bu davanın açılacağı yer davalı tarafın yerleşim yerindeki Aile Mahkemesi olacaktır. İştirak Nafakasının arttırılması bazı durumlarda mümkündür. Anne veya babanın ekonomik koşullarının değişmesi halinde veya çocuğun bakım ihtiyacının artması halinde mahkeme, nafaka miktarını arttırabilir. Örneğin, velayet sahibi annenin daha önce çalışıyor olması ve sonra işten çıkması halinde çocukların giderlerine katılması mümkün olmayacaktır. Bu durumda eğer babanın maddi durumu da elverişliyse talep halinde hâkim çocuğa ödenen nafaka miktarını arttırır. Başka bir örnek de çocuğun maddi ihtiyacının artmasıdır. Bu durumda hâkim, bu ihtiyacın lüks ihtiyaçtan ziyade temel ihtiyaç olmasına da dikkat edecektir. Örneğin çocuğun sağlık durumuyla ilgili tedavi görmesi gereken bir durum varsa tedavi masraflarının anne ve baba tarafından ortak karşılanması için nafaka miktarı arttırılabilir. Fakat her halükarda bunun için Nafaka Artırım Davası açılması gerekecektir. Hâkim somut olaya göre nafakanın arttırılması gerektiğine hakkaniyete uygun ve orantılı olarak karar verecektir.

İştirak Nafakası Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

İştirak Nafakası ile ilgili açılacak davalarda görevli olan mahkeme Aile Mahkemesidir. Eğer bulunduğunuz bölgede Aile Mahkemesi bulunmuyorsa davayı Asliye Hukuk Mahkemesinde de açmak mümkündür. Bu durumda Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi gibi yargılama yapar.

Boşanma davasıyla birlikte iştirak nafakası talep etmek mümkündür. Bu durumda yetkili mahkeme Taraflardan birinin yerleşim yeri mahkemesi olur veya davadan önce eşlerin son olarak altı aydan beri birlikte yaşadıkları yer mahkemesi yetkilidir.

Açılacak dava boşanma davasından ayrı İştirak Nafakası Davası olarak açılacaksa bu durumda yetkili mahkeme davalının yerleşim yeri mahkemesidir.